विश्व हिंदी दिवस ( World Hindi Day )

विश्व हिंदी दिवस दरवर्षी १० जानेवारी रोजी साजरा केला जातो. या दिवसाचा उद्देश जगभरात हिंदी भाषेचे प्रचार आणि प्रसाराला चालना देणे तसेच जागतिक स्तरावर हिंदीचे महत्त्व अधोरेखित करणे हा आहे.

इतिहास:

हिंदी ही जगातील चौथी सर्वाधिक बोलली जाणारी भाषा आहे. हिंदी भाषा जगभरात अनेक ठिकाणी शिकली आणि बोलली जाते. पहिल्या क्रमांकावर इंग्रजी भाषा, दुसऱ्या क्रमांकावर मंदारिन आणि तिसऱ्या क्रमांकावर स्पॅनिश भाषा आहे. जगात हिंदीचा विकास व्हावा आणि आंतरराष्ट्रीय भाषा म्हणून तिचा प्रचार व्हावा या उद्देशाने जागतिक हिंदी परिषदा सुरू झाल्या. १० जानेवारी १९७५ रोजी नागपुरात पहिली जागतिक हिंदी परिषद झाली.

पहिल्या जागतिक हिंदी परिषदेचे(World Hindi Diwas 2022) उद्घाटन तत्कालीन पंतप्रधान इंदिरा गांधी यांनी केले होते. संमेलनाशी संबंधित राष्ट्रीय आयोजन समितीचे अध्यक्ष उपाध्यक्ष बी.डी.जट्टी होते. मॉरिशसच्या भूमीवर दुसऱ्या जागतिक हिंदी संमेलनाचे आयोजन करण्यात आले होते. १९८३ साली भारताची राजधानी दिल्ली येथे तिसरी जागतिक हिंदी परिषद आयोजित करण्यात आली होती.

या ऐतिहासिक घटनेची आठवण म्हणून २००६ मध्ये तत्कालीन पंतप्रधान डॉ. मनमोहन सिंग यांनी १० जानेवारी हा दिवस "विश्व हिंदी दिवस" म्हणून साजरा करण्याची घोषणा केली. 

उद्देश:

1. हिंदी भाषेला आंतरराष्ट्रीय स्तरावर लोकप्रिय बनवणे.

2. परदेशातील भारतीय समुदायामध्ये हिंदी भाषा आणि संस्कृती टिकवून ठेवणे.

3. हिंदी भाषेचा विविध क्षेत्रांमध्ये (शिक्षण, साहित्य, माध्यम) वापर वाढवणे.

साजरा करण्याचे स्वरूप:

परराष्ट्र मंत्रालय, भारतीय दूतावासे आणि वाणिज्य दूतावासांद्वारे विविध कार्यक्रमांचे आयोजन.

हिंदी साहित्य, भाषण स्पर्धा, कविता वाचन, चर्चासत्रे आयोजित करणे.

परदेशातील भारतीय विद्यार्थी आणि हिंदीप्रेमींना भाषेच्या महत्त्वाबद्दल माहिती देणे.

जागतिक पातळीवर हिंदीची ओळख निर्माण करण्यासाठी डिजिटल माध्यमांचा वापर.

हिंदीचे जागतिक महत्त्व:

हिंदी ही जगातील सर्वाधिक बोलल्या जाणाऱ्या भाषांपैकी एक आहे.

हिंदीचे साहित्य, चित्रपट (बॉलीवूड), आणि संगीत यामुळे तिचे आंतरराष्ट्रीय महत्त्व वाढले आहे.

हिंदी दिवस आणि विश्व हिंदी दिवसातील फरक:

हिंदी दिवस हा भारतात १४ सप्टेंबर रोजी साजरा केला जातो.

विश्व हिंदी दिवस हा १० जानेवारी रोजी जागतिक स्तरावर हिंदीच्या प्रचारासाठी साजरा केला जातो.

विश्व हिंदी दिवस हा हिंदी भाषेचा जागतिक प्रचार-प्रसार करणारा महत्त्वाचा उपक्रम आहे, जो भारतीय भाषा आणि संस्कृतीला जागतिक पातळीवर प्रतिष्ठा मिळवून देतो.

संकलन - नासा येवतीकर