विद्यार्थी लाभाच्या योजना ( Vidyarthi Labhachya Yojana )

01) शालेय पोषण आहार योजना ज्याचे सध्याचे नाव प्रधानमंत्री पोषण शक्ती योजना

उद्देश्य - विद्यार्थ्यांची गळती कमी करणे आणि कुपोषण थांबवणे. 

इ. 1 ली ते 8 वी पर्यंत शिकणा-या शासकीय, निमशासकीय, खाजगी-अनुदानित शाळाांमधील सर्व विद्यार्थ्यांना यांचा लाभ मिळतो. ही योजना तत्कालीन पंतप्रधान पी. व्ही. नरसिंहाराव यांनी 22/11/1995 पासून सुरुवात करण्यात आली. त्यानंतर जून 2002 पासून शिजवलेले अन्न देण्यास सुरुवात झाली. 

शासकीय आदेशाप्रमाणे इ. 1ली ते 5 वी साठी 100 ग्रॅम ताांदूळ, तर इ. 6 वी ते 8 वी = 150 ग्रॅम ताांदूळ या प्रमाणात अन्न शिजवले जाते. 

02) मुलींचा उपस्थिती भत्ता 

उद्देश्य - दुर्बल घटकातील मुलींना शाळेत येण्यास प्रोत्साहन मिळावे. आणि शिक्षणातील सातत्य टिकावे. मुलींचे गळतीचे प्रमाण कमी होऊन उपस्थितीचे प्रमाण वाढविणे. 

1) इ. 1 ली ते 4 थी पर्यंतच्या आदिवासी क्षेत्रातील व  दारिद्र्यरेषेखालील सर्व मुली. 

2) आदिवासी क्षेत्राबाहेरील अनु.जाती, अनु.जमाती, नवमुक्त जाती/भटक्या जमातीच्या मुलींना. 3) किमान उपस्थिती 75 टक्के असणाऱ्या मुलींना प्रतिदिन एक रुपया याप्रमाणे मुलींचा उपस्थिती भत्ता दिला जातो. 

4) वर्षभरातील एकूण कार्यदिनापैकी 220 रु. अनुज्ञेय आहे. 

5) ही योजना क्रांतीज्योती सावित्रीबाई फुले यांच्या जयंती दिनी म्हणजे 03 जानेवारी 1992 रोजी सुरू करण्यात आली. 

3) मोफत पाठ्यपुस्तक योजना

 इ. 1 ली ते 8 वी पर्यंत शिकणाऱ्या खाजगी अनुदानित, शासकीय, निमशासकीय शाळेतील सर्व विद्यार्थी. या योजनेसाठी पात्र आहेत. 

उद्देश्य - ई. 1ली ते 8 वी मध्ये शिकणारे बालक पुस्तकांपासून वंचित राहू नये आणि त्याला पाठ्यपुस्तकांअभावी शिक्षणात अडथळा येऊ नये. शाळेतील सर्व दाखलपात्र मुलांची 100 टक्के उपस्थिती टिकविणे, गळतीचे प्रमाण शून्यावर आणणे

04) मोफत गणवेश योजना

 इ. 1 ली ते 8 वी पर्यंत शिकणाऱ्या शासकीय, निमशासकीय शाळेतील सर्व विद्यार्थी. *अनु.जाती, अनु.जमाती व दारिद्र्यरेषेखालील सर्व मुले. वार्षिक दोन गणवेशाकरिता 600 रु. प्रति लाभार्थी याप्रमाणे अनुदान मिळते. 

अल्पसंख्याक विद्यार्थ्यांना मोफत गणवेश 

*इ. 1 ली ते 4 थी मध्ये शिकणाऱ्या खाजगी अनुदानित, शासकीय, निमशासकीय शाळेतील अल्पसंख्याक विद्यार्थी. वार्षिक दोन गणवेशाकररता 400 रु. प्रती लाभार्थी

आदिवासी विद्यावेतन 

आदिवासी मुलींमधील गळती थांबवण्यासाठी प्रोत्साहन भत्ता

विद्यार्थ्यांना शिक्षणाकडे आकर्षित करणे व प्रोत्साहन देणे. 

1) इ. 5 वी ते 10 वी चे विद्यार्थी. 2) अदिवासी / बिगर आदिवासी क्षेत्रातील सर्व आदिवासी विद्यार्थी (पालकाचे उत्पन्न एक लाख पेक्षा कमी असावे.)

3) किमान 75 टक्के उपस्थिती 4) चांगली वर्तणूक व समाधानकारक प्रगती. मुले 500/- मुली 600/-

5) योजना सन २००३-०४ पासून सुरु करण्यात आली आहे. 

6) आदिवासी स्वर्णजयंती शिष्यवृत्ती 

विद्यार्थ्यांना शिक्षणाकडे आकर्षित करणे व प्रोत्साहन देणे. 

1) सर्व माध्यमाच्या, सर्व व्यवस्थापनाच्या शाळामधील इ. 1 ली ते 10 वी च्या अनु.जमातींचे विद्यार्थी. 2) पालकाचे वार्षिक उत्पन्न एक लाखापेक्षा कमी. 3) विद्यार्थ्याचे राष्ट्रीयकृत बॅंकेतील खाते अनिवार्य. इ. 1 ली ते 4 थी = 1000/- इ. 5 वी ते 7 वी = 1500/- इ. 8 वी ते 10 वी = 2000/-

अस्वच्छ व्यवसायाचे काम करणा-या पालकांच्या मुलांना मॅट्रिक पूर्व शिष्यवृत्ती 

* मुलांना शिक्षण प्रवाहात आणणे. * शिक्षणाची सोय करणे. इ. 1 ली ते 10 वी मध्ये शिकणारे अस्वच्छ व्यवसायात काम करणा-या पालकांची मुले. 110 रु.प्रति माह प्रति लाभार्थी(10 महिने फक्त) व 750 रु. वार्षिक अनुदान. एकूण=1850 रु.

समाज कल्याण विभागाकडून सावित्रीबाई फुले शिष्यवृत्ती

उद्देश्य - मुलींची गळती थांबणे . 

इ. 5 वी ते 10 वी तील अनु.जाती, अनु.जमाती, विमुक्त-भटक्या, अनुसूचित जाती फक्त मुली. 

इ. 5 वी ते 7 वी = 60 रु. दरमहा

ही योजना 1995-96 मध्ये सुरू झाली तर  

इ. 8 वी ते 10 वी = 100 रु. दरमहा (फक्त 10 महिन्याकरिता)

ही योजना 2002-2003 मध्ये सुरू झाली. 

सावित्रीबाई फुले दत्तक पालक योजना ( 1990 पासून सुरू झाली ) तत्कालीन शिक्षण संचालक वि वि चिपळूणकर यांनी ह्या उपक्रमाची सुरुवात केली. 

आर्थिक / दुर्बल घटकातील विद्यार्थांना मदत करणे. आर्थिक / दुर्बल घटकातील विद्यार्थांना शाळा व्यवस्थापन समितीची सभेत पूर्व परवानगी घेणे, उपस्थिती 75 टक्के. 30 रु. दरमहा (फक्त 10 महिने)

अहिल्याबाई होळकर मुलींना मोफत बस प्रवास ( 13 ऑगस्ट 1996 रोजी शासकीय परिपत्रक काढण्यात आले. )

मुलींना शिक्षण प्रवाहात आणणे.

ग्रामीण भागातील मुलींच्या शिक्षणाला प्रेरणा देणे 

1) इ. 5 वी ते 10 वी च्या विद्यार्थिनी पुढे चालून ही योजना बारावी पर्यंतच्या मुलींसाठी करण्यात आली. 2) गावात माध्यमिक शिक्षणाची सोय नसेल तरच लाभ. 3) 75 टक्के उपस्थिती अनिवार्य राहत्या गावापासून शाळेपर्यांचा बस प्रवास मोफत.

राजीव गांधी विद्यार्थी अपघात सानुग्रह अनुदान शाळेत शिकणाऱ्या विद्यार्थांना नुकसान भऱपाई देणे. विद्यार्थाचा अपघात होऊन अपंगत्व आल्यास / मृत्यू झाल्यास. मृत्यू = 75000 रु., कायम अपंगत्व = 50000 रु., एक अवयव / डोळा निकामी झाल्यास = 30000 रु.

पूर्व माध्यमिक /माध्यमिक शिष्यवृत्ती गुणवान विद्यार्थ्यांना प्रोत्साहन देणे. इ. 4 थी व 7 वी च्या शिष्यवृत्ती परीक्षेत गुणवत्ताधारक विद्यार्थी. पुढील 3 वर्षासाठी शिष्यवृत्तीचा लाभ इ. 4 थी = 750 रु. प्रति वर्ष (5वी, 6वी, 7वी), इ. 7 वी = 1000 रु. प्रति वर्ष (8वी, 9वी, 10वी)

मुलींची सैनिकी शाळा - 

राणी लक्ष्मीबाई मुलींची सैनिकी शाळा पिरंगुट जि. पुणे येथे आहे. 

* मुलींना सैनिकी शिक्षण घेण्यास प्रोत्साहित करणे. 

* मागासवर्गीय मुलींना राष्ट्रीय संरक्षण प्रबोधीनीत प्रवेश मिळवणे. 

* शिस्त, आत्मविश्वास, देशभक्ती, नेतृत्व विकसित करणे. प्रवेश परीक्षा उत्तीर्ण होणे आवश्यक.

* 1997 मध्ये सुरू झालेली, महाराष्ट्रातील मुलींसाठीची पहिली आणि देशातील दुसरी मिलिटरी स्कूल

*इयत्ता सहावी वर्गात येथे प्रवेश मिळतो. बौद्धिक व शारीरिक चाचणी परीक्षा घेतली जाते. 

मुलामुलींसाठी शासकीय वसतिगृह 

मागासवर्गीय मुलामुलींना शिक्षण घेता येणे. मागासवर्गीय मुलामुलींना प्रस्ताव सादर करणे. --------

शासकीय विद्यावेतन 

ग्रामीण, होतकरू, हुशार चांगल्या सुविधा उपलब्ध करून देणे व दर्जेदार शिक्षण देणे. स्पर्धा परीक्षा (गुणवत्ता निकषांनुसार इ. 5 वीत प्रवेश) --------

राजमाता जिजाऊ सायकल वाटप 

मुलींना माध्यमिक शिक्षणासाठी प्रोत्साहन करणे. 

1)दुर्गम / अति दुर्गम / झोपडपट्टी / गलीच्छ वस्तीतील मुलींना प्राधान्य. 2) इ. 7 वीत किमान 45 टक्के गुण (अट) 3) दारिद्रय रेषेखाली असणे आवश्यक. प्रत्येकी एक सायकल इ. 8 वी ते 10 वी मध्ये शिक्षण घेत असलेल्या मुलींना.

अल्पसंख्यांक प्रीमॅट्रिक शिष्यवृत्ती 

अल्पसंख्यांक मुलांना शिक्षणास प्रोत्साहित करणे. 

1) मुस्लीम, ख्रिचन, बौद्द, शीख, पारसी धर्मातील विद्यार्थी 2) शासकीय / नीमशासकीय, मानयताप्राप्त खाजगी शाळामधील अल्पसंख्यांक विद्यार्थी 3) 50 टक्के पेक्षा जास्त गुण आवश्यक 4) एक लाखापेक्षा कमी वार्षिक उत्पन्न 5) एका कुटुंबातील दोनच विद्यार्थांना शिष्यवृत्ती 6) 30 टक्के शिष्यवृत्ती मुलींसाठी राखीव. प्रति वर्षाला 1000 रु. पात्र विद्यार्थ्यांच्या खात्यात जमा केले जातात.

अल्पसंख्यांक विद्यार्थ्यांच्या पालकांना प्रोत्साहन भत्ता 

अल्पसंख्यांक समाजातील विद्यार्थ्यांना मुख्य प्रवाहात आणणे. अल्पसंख्यांक समाजातील विद्यार्थी, उपस्थथती किमान 75 टक्के. 2 रु. प्रतिदिन

शालेय आरोग्य तपासणी 

* मुलांच्या आरोग्याची काळजी घेणे. 

* विद्यार्थांना संदर्भसेवा पुरवणे. 

इ. 1 ली ते 8 वी चे सर्व विद्यार्थी वर्षातून एकदा तपासणी

अपंग शिष्यवृत्ती 

अपंग विद्यार्थांना शैक्षणिक प्रवाहात आणणे. 

1) इ. 1 ली ते 12 वी चे अपंग विद्यार्थांना 2) 40 टक्के पेक्षा जाथत अपंगत्व प्रमाणपत्र आवश्यक. समाजकल्याण विभागाकडून इ. 1 ली ते 4 थी = 600 रु. प्रति वर्ष , इ. 5 वी ते 7 वी = 750 रु. प्रति वर्ष, इ. 8 वी ते 10 वी = 1000 रु. प्रति वर्ष.

राष्ट्रीय प्रज्ञा शोध (N.T.S.) 

शिष्यवृत्ती प्रज्ञावान विद्यार्थाचा शोध घेऊन त्यांच्या प्रज्ञेची जोपासना करणे. 

1) इ. 10 वी चे विद्यार्थी - राष्ट्रीय प्रज्ञा शोध (N.T.S.) राष्ट्रीय स्तर परीक्षेत गुणवत्ता यादीत येणे आवश्यक. 2) देशात फक्त 1000 विद्यार्थी निवडले जातात. एन. सी. ई. आर. टी कडून 1) इ. 11 वी ते 12 वी = 1250 रु. दरमहा, 2) पदवीपूर्व शिक्षण व पदव्यूत्तर शिक्षणासाठी = 2000 रु. दरमहा, 3) पी.एच.डी विद्यार्थासाठी विद्यावीठ अनुदान आयोगाच्या नियमाप्रमाणे

राष्ट्रीय आर्थिक दुर्बल घटक विद्यार्थ्यासाठी(N.M.M.S.) शिष्यवृत्ती 

आर्थिक दुर्बल घटकातील प्रज्ञावान विद्यार्थ्यायांचा शोध घेऊन त्यांच्या प्रज्ञेची जोपासना इ. 12 वी पर्यंतचे शिक्षण पूर्ण होई पर्यंत करणे. 

1) इ. 8 वी चे विद्यार्थी 2) पालकाचे वार्षिक उत्पन्न 150000 पेक्षा कमी असावे. 3) संबधित परीक्षेतील गुणवत्ता यादी व सामाजिक आरक्षणाप्रमाणे निवड एन. सी. ई. आर. टी./मानव सांसाधन विकास मंत्रालय नवी दिल्ली कडून 1) 12 वी पर्यंत = 500 रु. दरमहा