आधार जीवनाचा सौंदर्य
संस्कृत भाषेत एक श्लोक आहे
आधारो हि जीवनस्य,
संकटे दीपकः स्मृतः।
साहाय्यं कुरु सर्वेषां,
भव जीवनसंगतः॥
आधार हा जीवनाचा दीप आहे; संकटात तो प्रकाश देतो. सर्वांना मदत करा, कारण त्यानेच जीवन सुंदर होते असा त्याचा अर्थ आहे.
"आधार" हा प्रत्येकाच्या आयुष्यातील एक महत्त्वाचा भाग आहे. आधार म्हणजे सहाय्य, मदत, पाठिंबा व स्थैर्य देणारी गोष्ट किंवा व्यक्ती. आधाराशिवाय कोणीही राहू शकत नाही. एकमेकांचा आधार हाच सुखी जीवनाचा मंत्र आहे. लहानपणापासूनच आपण आधाराच्या गरजेत असतो. लहानपणी आई-वडिलांचा आधार, शिक्षण घेताना शिक्षकांचा आधार, समाजात वावरताना मित्रांचा आधार आणि हेच आधार आपल्याला उभं राहायला शिकवतात. नवरा-बायको यांना एकमेकांचा भक्कम आधार असेल तरच ते जीवनातील कोणत्याही संकटाचा सामना यशस्वीपणे करू शकतात. ज्याप्रकारे रथाचे दोन चाक एका लयीत चालतात. एकाला ही मागेपुढे होऊन चालणार नाही. तसेच काही आपल्या जीवनाचे देखील आहे. आपण एकटे काहीच करू शकत नाही. काही लोकांना वाटते की, मला कुणाच्या आधाराची गरज नाही. मी एकटा काहीही करू शकतो. हा त्याचा एक भ्रम असतो किंवा गर्व असतो. पण कालांतराने जेव्हा त्याला जाणीव झालेली असते की, खरंच माझ्या एकट्याने काही होऊ शकत नाही. त्यासाठी मला कुणाची ना कुणाची मदत घ्यावी लागते. जसे क्रिकेट, कबड्डी, हॉकी आणि फुटबॉल हे सांघिक खेळ आहेत. या खेळात सर्व खेळाडूंनी आपले कौशल्य पणाला लावून खेळले तरच त्यांचा संघ जिंकतो. नाही तर एक दोघांच्या चुका मुळे संघाला हार मिळू शकतो. आपले ही जीवन असेच आहे. आपले जीवन देखील सांघिक खेळाप्रमाणे आहे. वरील खेळात खेळाडूची संख्या नक्की केलेली असते पण आपल्या जीवनातील खेळामध्ये जे साथीदार असतात त्यांची संख्या नक्की केलेली नसते. म्हणून आपण आहे त्या संख्येत आपला संघ मजबूत आणि यशस्वी बनविण्यासाठी प्रयत्नशील असायला हवे. सर्वांनी मिळून सकारात्मक विचार केल्यास आपल्या कुटुंबाची प्रगती होते. आधारामुळे माणसाला धीर येतो. सुखदुःखात एकमेकांना मदत करणे हीच खरी जीवनशैली आहे. सुखात तर कोणीही आपणाला आधार देतो. पण दुःखाच्या काळात जो आपणाला आधार देतो किंवा मदत करतो तोच आपला खरा सखा व सोबती असतो. खऱ्या माणसाची ओळख होण्यासाठी कधी दुःखाचा प्रसंग देखील जीवनात यायला हवं. संकटाच्या वेळेला जर कुणी थोडा आधार दिला, तर तो माणूस परत उभा राहू शकतो. उदाहरणार्थ, एखादी व्यक्ती अपयशामुळे खचते, तेव्हा जर एखाद्याने तिची थोडी हिम्मत वाढवली, तर ती परत प्रयत्न करून यश मिळवू शकते. म्हणूनच म्हणतात, "बुडत्याला काठीचा आधार" त्याचा अर्थ जेव्हा एखादी व्यक्ती संकटात किंवा अडचणीत असते, तेव्हा अगदी लहानशी मदत सुद्धा तिला फार मोठी वाटते आणि उपयोगी ठरते. माझ्या लहानपणी सांगितलेली एक गोष्ट मला आठवते, एकदा काही व्यापारी समुद्रातून प्रवास करत होते. अचानक वादळ उठलं. त्यांची नौका भरकटली आणि बुडायला लागली. व्यापाऱ्यांनी मदतीसाठी आरडाओरड केली. तेवढ्यात समोरून त्यांना एक छोटी नौका येताना दिसली. ती नौका फार मोठी नव्हती, पण तिने व्यापाऱ्यांना एक एक करून वाचवलं. सर्व व्यापारी सुखरूप किनाऱ्यावर पोचले. त्या दिवशी सर्वांनी मनापासून कबूल केलं की, संकटात एखादी छोटी नौका देखील "बुडत्याला काठीचा आधार" ठरते. म्हणजे माझ्या छोट्या मदतीने काय होणार ? हा विचार मनात आणायचं नाही. आपली छोटी मदत देखील इतरांना संकटातून वाचवू शकते.
केवळ आर्थिक किंवा शारीरिक आधारच नाही, तर मानसिक आधारही तितकाच महत्त्वाचा आहे. सध्या आत्महत्या करणाऱ्या लोकांची संख्या दिवसेंदिवस वाढतच आहे. अश्या लोकांना खरी गरज असते मानसिक आधाराची. चांगल्या शब्दांनी, प्रेमाने आणि विश्वासाने एखाद्याला दिलेला आधार जीवनात मोठे परिवर्तन घडवू शकतो. आत्महत्या करणाऱ्या व्यक्तीचे मन या मानसिक आधाराने वळविता येऊ शकते.
यः समर्थो हि दुःखेषु,
स्नेहपूर्वं करोति सहायम्।
स एव जीवनमार्गे,
सत्यं धारयति तेजः॥
अर्थात जो दु:खातही प्रेमाने आधार देतो, तोच जीवनमार्गावर खरे तेज धारण करतो.
समाजात अनेक सामाजिक संस्था आणि व्यक्ती आहेत जे की गरजू लोकांना अन्न, शिक्षण, आरोग्यसेवा यांच्या माध्यमातून आधार देतात. त्यामुळे आधार देणं ही एक मोठी सामाजिक जबाबदारी आहे. आणखी एक गोष्ट लक्षात ठेवली पाहिजे, आपल्यालाही इतरांसाठी आधार बनता आलं पाहिजे. कारण आधार देणं म्हणजेच माणुसकी जपणं होय. आधार ही माणसाच्या जीवनातील एक अमूल्य गोष्ट आहे. आधाराशिवाय जीवन अपूर्ण वाटते. त्यामुळे आपण स्वतः आधार घ्यावा आणि गरजूंना आधार द्यावा हेच खरे जीवनाचे सौंदर्य आहे.
नाश्यति पीडाः सर्वाः,
यत्र स्नेहाधारः स्थितः।
सुखं तत्र सदा वसति,
भवतु ते जीवनं शुभम्॥
अर्थात जिथे प्रेमाचा आधार असतो, तिथे सगळ्या वेदना नाहीशा होतात आणि कायम आनंद नांदतो.
संतांनी सांगून ठेवलेले आहे " एकमेका साह्य करू अवघे धरू सुपंथ " त्यामुळे चला आपण सर्वजण एकमेकांना चांगला आधार देऊ या, निस्वार्थ भावनेने मदत करू या आणि सुखी जीवन जगू या.
नासा येवतीकर, स्तंभलेखक, 9423625769
No comments:
Post a Comment