यशवंतराव चव्हाण ( Yashwantrao Chavhan )

यशवंतराव बळवंतराव चव्हाण 

यशवंतराव चव्हाण हे महाराष्ट्राचे पहिले मुख्यमंत्री होते. त्यांनी काही काळ भारताचे उपपंतप्रधान म्हणून काम केले होते. तर काही काळ ते भारताचे संरक्षणमंत्री सुद्धा होते. यशवंतराव बळवंतराव चव्हाण यांचा जन्म हेन्द्रे पाटील मराठा समाजात १२ मार्च, १९१३ रोजी सांगली जिल्ह्यातील देवराष्ट्रे या गावी झाला. महाराष्ट्राचे पहिले मुख्यमंत्री व महाराष्ट्राचे शिल्पकार म्हणून ते ओळखले जातात. त्यांनी १ मे १९५८ रोजी धुम्या गडावर जाऊन तिथे पांडुरंगाची मूर्ती स्थापन केली व राष्ट्रसंत भगवानबाबांच्या समोर धूम्या गडास भगवानगड नाव दिले. ते प्रागतिक विचारसरणीचे होते. उत्कृष्ट संसदपटू, उदारमतवादी व अभ्यासू व्यक्तिमत्त्व म्हणून त्यांची ख्याती आहे. ते रसिक व साहित्यिकही होते. “युगांतर”, “सह्याद्रीचे वारे”, “कृष्णाकाठ”, “ऋणानुबंध” ही त्यांची साहित्यसंपदा आहे.

त्यांनी महाराष्ट्रात विविध योजना राबविल्या आहेत 

 पंचायत राज या त्रिस्तरीय ( जिल्हा परिषद, पंचायत समिती, ग्रामपंचायत) व्यवस्थेची सुरुवात केली.

- राज्य पंचवार्षिक योजनांचा प्रारंभ.

- कोल्हापूर प्रकारच्या बंधाऱ्यांचा प्रचार. कोयना व उजनी ह्या प्रमुख प्रकल्पांच्या उभारणीला गती.

- १८ सहकारी साखर कारखान्यांची स्थापना

- मराठवाडा (आत्ताचे डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर मराठवाडा विद्यापीठ) व कोल्हापूर विद्यापीठ यांची (शिवाजी विद्यापीठाची) स्थापना.

- राज्यातील कृषी विद्यापीठांच्या स्थापनेतही संकल्पनात्मक सहभाग

- मराठी साहित्य संस्कृती महामंडळ व विश्र्वकोश मंडळाची स्थापना

- नागपूर येथे दीक्षा भूमीवर डॉ. आंबेडकर यांचे स्मारक उभारण्याचा निर्णय तसेच त्यांच्या आदरापोटी डॉ. आंबेडकर जयंतीची सुट्टी (१४ एप्रिल) देण्याची प्रथा यशवंतरावांनी महाराष्ट्रात सुरू केली

- यशवंतराव चव्हाण यांच्या नावाने काही संस्था देखील निर्माण करण्यात आले आहेत.

• यशवंतराव चव्हाण मुक्त विद्यापीठ, नाशिक
• यशवंतराव चव्हाण मेमोरियल (म्युनिसिपल) हॉस्पिटल (YCM), पिंपरी(पुणे)
• यशवंतराव चव्हाण विकास प्रशासन प्रबोधिनी (यशदा), पुणे

- 25 नोव्हेंबर 1984 रोजी त्यांचा मृत्यू झाला.

महाराष्ट्राचे शिल्पकार यशवंतराव चव्हाण यांना पुण्यतिथी निमित्ताने विनम्र अभिवादन .......!

संकलन :- नासा येवतीकर