पुस्तक परिचय - पाऊस ( Paus )

शब्दांच्या सरीत चिंब करणारा पाऊस कवितासंग्रह

कवितामधून संस्कार आणि प्रबोधनाचे मौलिक संदेश जनमानसांच्या मनात पेरणारे सुप्रसिद्ध कवी गणेश भाकरे यांना समर्पित केलेला उत्तम सदाकाळ यांचा पाऊस कवितासंग्रह म्हणजे शब्दांच्या रिमझिम सरीमध्ये चिंब होण्याची मुलांना मिळालेली एक सुवर्णसंधी. यापूर्वी त्यांचा गंमतगाणी या बाल कवितासंग्रहाचे बालविश्वात जोरदार स्वागत झाले होते. कवी हे पुणे जिल्हा परिषद मध्ये आदर्श शिक्षक असून त्यांना आत्तापर्यंत उत्कृष्ट बालसाहित्यिक पुरस्कारासह अन्य पुरस्कार मिळाले आहेत. राज्यातील अग्रगण्य वृत्तपत्रातून त्यांचे साहित्य प्रकाशित झाले असून बालकथा व कादंबरी लिहिण्यात त्यांचा हातखंडा आहे. त्यांचे बालकथासंग्रह ( ३० ), बालकवितासंग्रह ( २ ), बालकादंबरी ( ३ ), कथासंग्रह ( 15 ), कादंबरी ( ६ ), ललित ( 1 ), अनुवादित कथासंग्रह ( ८ ), अनुवादित कादंबरी ( 1 ) असे विपुल साहित्य प्रकाशित झाले आहेत. पाऊस या कवितासंग्रहाला जेष्ठ साहित्यिक डॉ. विजयाताई वाड यांनी मलपृष्ठावर अभिप्राय देऊन एकप्रकारे त्यांना आशीर्वाद दिलेला आहे. 

लहान लहान बालकांचे मन समजून घेऊन त्यांना समजेल अश्या सोप्या भाषेत कविता लिहिणे जरा कठीण बाब आहे. बालकांसाठी कविता लिहितांना त्यात गेय असावे लागते, एक लय असावा लागतो आणि सर्वात महत्वाचे म्हणजे कमीतकमी शब्दांचा वापर करावा लागतो. यासर्व बाबीचा बारीक सारीक विचार करून कवींनी एकापेक्षा एक सुंदर कविता केल्या आहेत. कवीचे संपूर्ण बालपण खेडेगावात गेल्याने तेथील निसर्ग, सण समारंभ, नातेसंबंध त्यांनी जवळून अनुभवले आहे आणि तेच त्यांच्या रचनेतून बाहेर आले आहे. करी मनोरंजन जे मुलांचे,जडेल नाते प्रभुशी तयांचे असे परमपूज्य साने गुरुजी यांनी म्हटले आहे. कवींनी देखील या ओळीला अनुसरून कविता लिहिल्या आहेत.

 पाऊस म्हटलं की लहान मुले अगदी आनंदात नाचतात, उड्या मारतात. त्यांना पावसात भिजायला खूपच आवडते. वाहत्या पाण्यात कागदी नाव सोडण्याचा खेळ न खेळलेला मूल शोधूनही सापडत नाही. या कवितासंग्रहातील पाऊस ही कविता इयत्ता दुसरीच्या अभ्यासक्रमात समाविष्ट आहे. यात कवी म्हणतो

*अंगणात साचले पाण्याचे तळे*

*कागदाची होडी पाण्यावर पळे*

*मुलांचा खेळ रंगात आला*

*धो धो धो धो पाऊस आला*

आपणा सर्वांना येरे येरे पावसा, तुला देतो पैसा हे गाणे माहीत आहे. आपणही आपल्या मुलांना ते गीत तालासुरात म्हणून दाखवितो. पण कवी हिरवा वसा कवितेत मात्र मुलांना वेगळेच गाणं देतात

*येरे येरे पावसा*

*दरवर्षी असा*

*सुखी कर धरती*

*घे हिरवा वसा*

निसर्गाच्या नियमाने आपण सर्वजण वागलो तर निसर्ग देखील साथ देत असतो. पण निसर्गाच्या बद्दल कृतज्ञ होण्याऐवजी आपण कृतघ्न होत चाललो आहोत. पावसाचा रुसवा या कवितेत मुलांना समजेल अशा भाषेत वर्णन केले आहे. तर वृक्षारोपण या कवितेतून झोपलेल्या माणसाला जागे करण्याचे काम केले आहे. 

*झाडे लावून आपण*

*निसर्ग आपला टिकवायचा*

*झोपी गेलेल्या माणसाला*

*थोडा शहाणपण शिकवायचा*

श्रावण महिन्यातील हिरवळ डोंगर, नदी नाले, भात पिकांची शेती, इंद्रधनुष्य असे स्वर्गापेक्षा सुंदर असे दृश्य फक्त खेडेगावात दिसते असे श्रावण, श्रावणात  आणि आला श्रावण आला या कवितेत कवी निसर्गाचे गुणगान करतो. 

थंडीच्या दिवसांत या कवितेतून कवी घरात काय काय बदल होतात ? कोण काय करतात ? याचे सुंदर असे वर्णन केले आहे. 

*थंडीच्या दिवसात सुगरण आजी*

*तळत बसते खमंग भजी*

चिऊचे बाळ, वसंत, थोरला भाऊ, आजा, हिरकणी, आजी, आधारवड, अनाथ, शाळा, फोन, खारुताई, गावाकडील मज्जा, दुवा, सकाळ, ह्या कविता मुलांना वेगळाच आनंद देऊन जातात. 

फुलात फुल जाईचे, जगात प्रेम आईचे असे आईविषयी बोलल्या जाते. आजपर्यंत अनेकांनी आईवर कविता, कथा कादंबरी लिहिल्या आहेत. तसे आईचे त्याग आहेच त्यात काही शंका नाही पण त्याच तोडीला बाबा देखील असतात. मात्र ते सदाच उपेक्षित राहिले आहेत. आई घराच्या आत सांभाळते तर बाबा घराचा आधार असतो म्हणून कवी आधारवड या कवितेत म्हणतो,

*कष्टात सदा गुंतलेल्या*

*बाबांना कसे विसरावे*

*गुण आईचे गाताना*

*बाबांचेही गीत व्हावे*

हिंदू संस्कृतीमध्ये सणाला विशेष महत्व आहे. या सणांच्या निमित्ताने घराघरांत लहान मुलांवर नकळत संस्कार केले जातात. ग्रामीण भागात आज ही प्रत्येक सण पारंपरिक पद्धतीने साजरे केले जातात. शहरात मात्र हळूहळू सणांचे महत्व कमी होताना दिसत आहे. त्याअनुषंगाने कवीने रचलेल्या नागपंचमी, रक्षाबंधन, गणपती बाप्पा, दिवाळी, होळी, ख्रिसमस म्हणजे नाताळ या सणा विषयीच्या कविता उल्लेखनीय आहेत. 

एकूणच सर्वच कविता सरस, सुंदर व वाचनीय आहेत. कवीच्या हातून भविष्यात असेच सुंदर बाल कविताची निर्मिती होत राहो आणि बालकांना वाचनाचा आनंद मिळो ही मनस्वी सदिच्छा .....! 

पुस्तकाचे नाव - पाऊस ( बाल कवितासंग्रह )

कवी - उत्तम सदाकाळ

प्रकाशन - दिलीपराज प्रकाशन

पृष्ठे - 50

किंमत - 140 ₹

पुस्तक परिचय - नासा येवतीकर, विषय शिक्षक, कन्या शाळा धर्माबाद

9423625769